بانک مرکزی با رونمایی از سامانه برخط «روابط اشخاص» وعده داد نقطه پایان بر سال‌ها تمرکز تسهیلات در دست ذی‌نفعان خاص بگذارد. این سامانه که ترکیبی از چندین پایگاه اطلاعاتی و داده‌های برخط سازمان‌های کلیدی کشور است، به‌عنوان ابزار اصلی «نظارت هوشمند» بانک مرکزی معرفی شده و به گفته مسئولان، می‌تواند مسیر عدالت بانکی، شفافیت و مهار مطالبات غیرجاری را هموار کند.
به گزارش اقتصاد و فناوری، محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، در مراسم رسمی رونمایی از سامانه «روابط اشخاص» اعلام کرد: «از این پس نظارت بانکی نه‌تنها به‌صورت برخط بلکه کاملاً هوشمند انجام خواهد شد. این سامانه به ما کمک می‌کند تا جلوی انباشت تسهیلات در اختیار اشخاص و گروه‌های خاص گرفته شود و شبکه بانکی در مسیر عدالت و شفافیت حرکت کند.»
به گفته فرزین، طی دو سال گذشته بانک مرکزی به سمت طراحی و اجرای نسل تازه‌ای از «نظارت هوشمند» حرکت کرده است. سامانه روابط اشخاص، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های این راهبرد است که با اتصال به سامانه‌های داخلی بانک مرکزی همچون «سمات»، «شاداب»، «مهتاب» و «نهاب»، و همچنین بهره‌گیری از داده‌های سازمان‌های ثبت احوال، ثبت اسناد، بورس و قوه قضائیه، امکان شناسایی دقیق روابط مالی، سهامداری، مدیریتی و نیابتی اشخاص را فراهم می‌کند.
فرشاد محمدپور، معاون تنظیم‌گری و نظارت بانک مرکزی، در توضیح کارکردهای این سامانه گفت: «یکی از اهداف اصلی این سامانه اجرای دقیق آیین‌نامه‌های مرتبط با تسهیلات کلان، اشخاص مرتبط و ذی‌نفع واحد است. به زبان ساده، این سامانه می‌تواند جلوی تخصیص تسهیلات فقط به سهامداران یا افراد بانفوذ را بگیرد و منابع بانکی را در اختیار بخش‌های متنوع و مولد اقتصاد قرار دهد.» او افزود که این سامانه علاوه بر هشداردهی زودهنگام، نقش پیشگیرانه هم دارد و می‌تواند مانع شکل‌گیری بحران‌های اعتباری شود.
سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر اقتصاد و دارایی، نیز در این مراسم راه‌اندازی سامانه روابط اشخاص را «یک دستاورد ارزشمند در حوزه رگولاتوری اقتصادی» توصیف کرد و خواستار توسعه آن در بخش‌های دیگر همچون کارت‌های بازرگانی و بیمه شد. او تأکید کرد: «اگر امکان ارائه وب‌سرویس این سامانه برای سایر نهادها فراهم شود، بسیاری از مشکلات اقتصادی و حتی فسادهای اداری کشور حل خواهد شد.»
هادی قوامی، نماینده مجلس و عضو ناظر هیئت عالی بانک مرکزی، هم بر اهمیت هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد تأکید کرد و گفت: «این سامانه می‌تواند تضمین کند که منابع بانکی صرفاً به جیب رانت‌خواران نرود بلکه به سمت تولید و اشتغال حرکت کند.»
سیدحمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، در سخنانی این سامانه را «چشمانی تازه برای نظام نظارتی کشور» دانست و تصریح کرد: «بانک مرکزی با استفاده از تقاطع‌گیری داده‌ها می‌تواند رفتارهای متقلبانه را به‌سرعت شناسایی کند. این اقدام گامی جدی برای شفافیت و عدالت در شبکه بانکی کشور است.»
در همین حال، پیمان نوری، معاون اقتصادی دادستان‌کل کشور، با تأکید بر اهمیت ضمانت اجرای این سامانه گفت: «سامانه روابط اشخاص به‌خودی خود یک ضمانت نیست، بلکه ابزاری است که رفتارهای نظارتی را از حالت پسینی به پیشینی و برخط تبدیل می‌کند. حالا بانک مرکزی می‌تواند قبل از وقوع یک بحران، آن را شناسایی و مهار کند.»
داود دانش‌جعفری، عضو هیئت عالی بانک مرکزی، نیز این سامانه را «هشداردهنده‌ای زودهنگام» توصیف کرد که می‌تواند پایه‌گذار نظارت سیستمی بر شبکه بانکی باشد.
این سامانه در چارچوب «ماده ۸ آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری» و سایر مقررات مرتبط با تسهیلات و سهامداری طراحی شده است. هدف اصلی آن جلوگیری از تمرکز منابع بانکی در دست افراد یا گروه‌های دارای منافع مشترک و شناسایی انواع روابط سببی، نسبی، مدیریتی و مالی اشخاص است.
با آغاز به کار این سامانه، بانک مرکزی امیدوار است فصل تازه‌ای در حکمرانی بانکی ایران آغاز شود؛ فصلی که در آن رانت‌خواران بانکی زیر ذره‌بین هوش مصنوعی و داده‌های برخط قرار می‌گیرند و عدالت اعتباری به یک واقعیت ملموس بدل می‌شود.
منبع: تسنیم
