گفت‌وگوی اختصاصی با دکتر فرمانفرمایی، معاون اجرایی شتابدهنده ایرسا (شتاب حامی ایرسا) و استاد هوافضا
در جهانی که نوآوری، رمز بقا و رشد است، شرکت‌هایی مانند شتابدهنده ایرسا نقش پیشران توسعه فناوری را بازی می‌کنند. از پیشبرد طرح¬های پژوهشی تا شکل‌دهی به ایده‌های نوپا در قالب استارتاپ‌ها، دکتر فرمانفرمایی، چهره‌ای علمی و اجرایی در این مسیر، با بیش از یک دهه تجربه در صنعت هوافضا، امروز پرچمدار نخستین استارتاپ‌استودیوی واقعی کشور است. در این گفت‌وگو، نگاهی دقیق به فرآیند شتابدهی، تفاوت شتابدهنده و استارتاپ‌استودیو، و دستاوردهای بی‌سابقه ایرسا خواهیم داشت.
آقای دکتر، لطفاً در ابتدا خودتان را معرفی کنید. همچنین در مورد شرکت شتاب حامی ایرسا و چگونگی ایجاد آن توضیح بفرمایید و اینکه چرا به سمت این حوزه رفتید؟
بنده به صورت تخصصی در حدود ۱۲ سال سابقه فعالیت در حوزه هوافضا دارم. بیش از یک دهه است که به‌صورت حرفه‌ای در زمینه‌های پژوهشی مربوط به صنعت هوانوردی و آموزش دانشگاهی در این زمینه فعالیت می‌کنم. تدریس را از همان ده سال پیش در دانشکده هوانوردی با رشته های مربوط به صنایع هوایی آغاز کردم و در این سال ها افتخار داشتم با بیش از هزار دانشجو در مقاطع مختلف از مقطع کاردانی تا دکتری کار کنم.
شرکت «شتاب حامی ایرسا» از سال ۱۳۹۹ به صورت رسمی کار خود را در زمینه شتابدهی و حمایت از ایده های فناورانه آغاز کرده است. در ابتدای کار با معاونت علمی ریاست‌جمهوری همکاری داشتیم اما بعدها با جذب سرمایه خصوصی، فعالیت خود را به صورت مستقل ادامه دادیم.
شتابدهنده دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟
شتاب‌دهنده‌ها در ابتدای امر به ارزیابی ایده‌ها و تیم‌های نوپا می¬پردازند. ما در وهله اول بررسی می‌کنیم که آیا یک ایده پختگی لازم را دارد؟ آیا تیم اجرایی توانایی پیاده‌سازی آن را دارد؟ در صورت لزوم، تیم‌ها به متخصصان، اساتید دانشگاه و گروه‌های حرفه‌ای‌تر در صنعت معرفی می‌شوند.
پس از ارزیابی تخصصی، شتابدهنده وارد فاز سرمایه‌گذاری می‌شود؛ هم به‌صورت مستقیم و هم از طریق جذب سرمایه از بخش خصوصی. در مرحله بعد، ایده‌ها به ثبت شرکت می¬رسند و هویت حقوقی پیدا می¬کنند و در نهایت محصول خود را به بازار عرضه می‌کنند. این مدل در سراسر دنیا مرسوم است و دنبال می¬شود. اما آنچه ما دنبال می‌کنیم، یک قدم فراتر از شتابدهی سنتی است.
تفاوت شتاب‌دهنده‌ها با استارتاپ‌استودیوها چیست و شما چگونه این مدل را پیاده کردید؟
شتاب‌دهنده‌ها معمولاً تا زمانی کنار یک ایده می‌مانند که به نتیجه برسد. در صورتی‌که شکست بخورد، حمایت متوقف می‌شود. اما استارتاپ‌استودیوها ساختاری عمیق‌تر و پایدارتر دارند.
ما نخستین مجموعه در کشور هستیم که توانسته‌ایم مدل استارتاپ‌استودیو را مطابق با استانداردهای بین‌المللی پیاده¬سازی کنیم. در این مدل، پس از تولد یک شرکت، آن را رها نمی‌کنیم. چه از نظر فنی، چه مالی، چه معنوی، شرکتهای زیرمجموعه ما همواره در خانواده ایرسا باقی می‌مانند. ما در شکست‌ها نیز در کنارشان هستیم، طرح‌ها را بازبینی، اصلاح و احیا می‌کنیم. هدف ما فقط موفقیت مالی نیست؛ بلکه همراهی واقعی تا تحقق کامل ایده‌هاست.
آیا در این سال‌ها موفق به پیاده‌سازی این مدل در پروژه‌های مشخصی شده‌اید؟
بله، شرکتهای متعددی که امروز زیرمجموعه ایرسا هستند، همین مسیر را طی کرده‌اند. ما جلسات مستمر با دانشگاه‌ها و صنایع برگزار می‌کنیم، چالش‌ها و نیازها را شناسایی و تیم‌ها را توانمند می‌سازیم. هدف ما حل مسائل واقعی کشور از طریق نوآوری است.
نام یک پروژه یا محصول شاخص ایرسا را بیان بفرمایید.
ما در شتابدهنده ایرسا، محصول فیزیکی نداریم؛ کار ما ارائه خدمات تخصصی و حمایت از ایده های فناورانه است. طی سال‌های اخیر رویدادهای متعددی را بر مبنای نیازسنجی از صنایع مختلف برگزار کرده‌ایم. برخلاف روال رایج در شتابدهنده-ها، ما ابتدا نیازهای صنعت را شناسایی می‌کنیم و سپس ایده‌ها را در قالب دادن فراخوان و برگزاری رویدادها جذب می‌نماییم. این روش باعث شده که خروجی ما دقیقاً پاسخ‌گوی نیاز صنایع کشور باشد.
ارتباط صنعت و دانشگاه در شتابدهنده ایرسا چقدر صورت تحقق گرفته است ؟
در شتابدهنده ایرسا، ارتباط میان صنعت و دانشگاه یکی از ارکان اصلی فعالیت‌ها محسوب می‌شود. ما همواره تلاش کرده‌ایم هسته‌های اولیه تیم‌های فناور را از دل دانشگاه‌ها شناسایی و جذب کنیم. بسیاری از گروه‌هایی که اکنون در مجموعه ما فعال‌اند، نخستین بار در قالب پروژه‌های دانشگاهی با همکاری اساتید، ایده‌ای را شکل داده و با حمایت شتابدهنده آن را توسعه داده‌اند و به سرانجام رسانده¬اند.
دفتر مرکزی ایرسا که اکنون در پارک علم و فناوری البرز مستقر است، تاکنون با بیشتر دانشگاه‌های تهران و البرز همکاری مؤثر و مستمر داشته و از طریق دفاتر مستقر در 6 استان دیگر در سراسر کشور، با دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری شهرهای مختلف نیز در ارتباط است. این ارتباط تنها به سطح مکاتبه یا رویدادهای مقطعی محدود نمی‌شود، بلکه به شکل پایدار و عملیاتی در قالب تشکیل کارگروه‌های تخصصی و همکاری با اعضای هیئت علمی در قالب منتور، مشاور یا همکار اجرایی ادامه دارد.
یکی از برجسته‌ترین طرح‌هایی که ایرسا در این راستا اجرا کرده، طرح “دستیار فناور” است که با همکاری وزارت علوم برگزار می‌شود. در این طرح، دانشجویان از مقاطع کاردانی تا دکترا، وارد مجموعه شتابدهنده شده و ۳۰۰ ساعت فعالیت علمی و عملی در حوزه تخصصی خود را تجربه می‌کنند. آنها ضمن آشنایی با فضای واقعی کار، مهارت‌های مورد نیاز بازار کار را می‌آموزند که در پایان دوران تحصیل و شروع اشتغال به کار برای آنها بسیار سودمند خواهد بود.
اجرای این طرح در سال‌های اخیر موجب شده تعداد زیادی از دانشجویان نه تنها تجربه کار عملی در بازار کار را کسب کنند، بلکه با معرفی به شرکتهای فعال در حوزه تخصصی خود، به راحتی مشغول به کارشوند. همچنین با تعدادی از این دانشجویان نیز همکاری ما در مجموعه ایرسا ادامه یافته و اکنون در قالب نیروهای رسمی یا پروژه‌ای، بخشی از بدنه تخصصی ایرسا را تشکیل می‌دهند.
در کنار این طرح، ایرسا با دانشگاه آزاد اسلامی در قالب “طرح پویش” فعالیت مؤثری دارد. این طرح به‌طور خاص برای دانشجویان دانشگاه آزاد طراحی شده و افراد مستعد در حوزه‌های مورد نیاز مجموعه جذب می‌شوند تا ضمن گذراندن دوره‌های کارورزی و آموزش‌های عملی، آماده ورود حرفه‌ای به بازار کار شوند. بسیاری از این افراد نیز پس از پایان دوره، با توجه به نیاز ایرسا و توانمندی‌های خودشان، همکاری‌شان را با مجموعه ادامه داده‌اند.
سخن پایانی شما برای مخاطبان ما؟
باید بپذیریم که مسیر استارتاپ‌ها همیشه هموار نیست. درصد بالایی از آنها به دلایل مختلف شکست می‌خورند. آنچه مهم است، داشتن یک پشتوانه پایدار فکری، علمی و اجرایی است. در ایرسا ما این رسالت را داریم که نه‌تنها ایده‌ها را رشد دهیم، بلکه در طول مسیر، در تمام چالش‌ها در کنارشان بمانیم. باور داریم آینده از آنِ کسانی است که ایده‌ها را به راه‌حل تبدیل می‌کنند.
مرجان محمدتقی – اقتصاد و فناوری
