اختصاصی – اقتصاد و فناوری – دکتر محمد معین، بنیانگذار شرکت «پارسیان تکنولوژی»، از مسیری سخن می‌گوید که از برنامه‌نویسی و نرم‌افزارهای نساجی آغاز شد و امروز به طراحی و تولید ۵۴ نوع دستگاه آزمایشگاهی صنعت نفت و پتروشیمی رسیده است؛ دستگاه‌هایی که در رقابت با نمونه‌های خارجی نه‌تنها سربلند بیرون آمده‌اند، بلکه به گفته او «ایران توانسته محصولی بسازد که کشورهای منطقه حتی رؤیای ساخت آن را هم ندارند». اما چالش اصلی همچنان اقتصاد رانتی و واردات بی‌رویه دستگاه‌های خارجی است؛ معضلی که سد راه تولید ملی شده است.
آقای دکتر، لطفاً در ابتدا درباره چگونگی تأسیس شرکت و نحوه فعالیت آن توضیح دهید.
ما کارمان را از سال ۱۳۷۲ آغاز کردیم، ابتدا در حوزه نساجی و نرم‌افزارهای مرتبط فعالیت داشتیم. تا سال ۸۱ که صنعت نساجی ایران دچار افول شد، گروه ما هم از هم پاشید. چون خودم برنامه‌نویس بودم، شرکت «کانون نرم‌افزار پارسیان» را تأسیس کردم که هنوز فعال است. تا سال ۹۰ شخصاً برنامه‌نویسی می‌کردم، اما بعد جوانان با استعداد و زبان‌های برنامه‌نویسی جدید آمدند و مسیر را ادامه دادند.
از سال ۹۰ با تأسیس «ایده‌پردازان جاوید پردیس پارسیان» یا همان «پارسیان تکنولوژی»، وارد حوزه طراحی و تولید دستگاه‌های آزمایشگاهی صنعت نفت و پتروشیمی شدیم. هدفم این بود که علاوه بر نرم‌افزار، صنعتی کاملاً متفاوت هم داشته باشیم تا اگر روزی نرم‌افزار دچار چالش شد، مسیر دیگری برای ادامه کار داشته باشیم.
طی تحقیقات فراوان، به ساخت دستگاه‌های آزمایشگاهی صنعت نفت رسیدیم. صنعتی بسیار سخت با مشتریان خاص؛ چراکه بدنه فلزی، بردهای متنوع الکترونیک و سنسورهای پیشرفته نیاز داشت. از همان ابتدا تصمیم گرفتیم مدلی کوچک از شیوه تولید تویوتا را پیاده کنیم؛ یعنی حذف انبارهای بزرگ و استفاده از نیروهای متخصص اما کم‌تعداد. همین موضوع باعث شد با وجود محدودیت‌ها، به جمع شرکت‌های دانش‌بنیان بپیوندیم.
بازار هدف شما چه صنایع یا ارگان‌هایی هستند؟
عمدتاً پالایشگاه‌ها و تولیدکنندگان سوخت. از بنزین و گازوئیل تا روانکارها، روغن‌ها، پارافین، قیر و مشتقات نفتی. همه کارخانه‌ها طبق استاندارد اجباری باید آزمایشگاه مجهز داشته باشند و هر روز تست کیفیت بگیرند. دستگاه‌های ما دقیقاً برای این نیاز طراحی شده‌اند.
چطور توانستید بدون نمونه خارجی، این دستگاه‌ها را بسازید؟
ما هیچ‌وقت امکان خرید دستگاه خارجی یا حتی بازدید از آن را نداشتیم. فقط عکس‌ها و مقالات استاندارد را بررسی کردیم. حتی ابتدا ماکت مقوایی می‌ساختم، بعد بردها و بدنه را طراحی می‌کردیم. بعضی از دستگاه‌ها ۱۰ سال طول کشید تا به کیفیت مطلوب برسند. اما امروز دستگاه‌های ما در آزمون‌های مؤسسه استاندارد ایران، معمولاً رتبه اول یا دوم دقت را کسب می‌کنند.
رقابت با برندهای خارجی چطور است؟
خروجی دستگاه مهم‌ترین معیار است. ظاهر ممکن است ساده‌تر باشد، اما وقتی نتایج دقیق و قابل اعتماد ارائه دهد، برنده واقعی است. دستگاه‌های خارجی تا ۳۳ هزار دلار قیمت دارند؛ ما همان محصول را با ۳ هزار دلار عرضه می‌کنیم. این تفاوت باعث می‌شود محصولات ایرانی به‌صرفه‌تر باشند، هرچند هنوز مشکل ذهنیت منفی نسبت به «کالای ایرانی» وجود دارد.
آیا بازار خارجی هم برایتان فراهم شده است؟
بله. کشورهایی مثل عراق و ترکیه از محصولات ما استقبال می‌کنند. اما یک مشکل بزرگ داریم: برای ورود به بازار جهانی، ناچاریم نام ایران را از روی محصول حذف کنیم. این موضوع تلخ است اما واقعیت دارد. ترکیه تمام امکانات را برای تولید مشترک در اختیارمان گذاشته، چون خودشان این فناوری را ندارند.
بزرگ‌ترین چالش صنعت داخلی چیست؟
متأسفانه فساد و رانت. دستگاه‌های ما دانش‌بنیان هستند و ورود نمونه خارجی ممنوع است، اما در عمل برخی پالایشگاه‌ها مناقصه صوری برگزار می‌کنند و بعد دستگاه خارجی وارد می‌کنند. هزینه چندین برابر می‌شود، این امر عملاً جلوی رشد تولید داخلی را می‌گیرد. اگر حمایت واقعی از تولید ملی صورت بگیرد، ایران می‌تواند به قطب منطقه در صنعت تجهیزات آزمایشگاهی تبدیل شود.
آقای دکتر، شما همواره به علاقه‌تان به ایران اشاره کرده‌اید.
بله. من عاشق پرچم ایرانم. بیشتر نیروهای ما سرباز امریه یا دانشجو هستند؛ به آن‌ها فرصت می‌دهیم رشد کنند. متأسفانه بسیاری از نخبگان و دوستان من مهاجرت کرده‌اند اما هنوز با ما در ارتباطند. خودم اما برای ماندن ساخته شده‌ام. تصمیم گرفتم بمانم. این سرزمین به ما هویت داده و من می‌خواهم سهمی هرچند کوچک در پیشرفت آن داشته باشم.
کمی درباره علاقه‌تان به برنامه‌نویسی بگویید.
برنامه‌نویسی عشق می‌خواهد. یعنی نصف شب از خواب بپری و ایده را یادداشت کنی تا فردا کد بزنی. من از سال ۶۲ هم برنامه‌نویسی را شروع کردم هم الکترونیک را یاد گرفتم. امروز هم دانشجو هستم و هنوز یاد می‌گیرم.
سخن پایانی؟
شرکت‌ها باید از مدیریت سلیقه‌ای فاصله بگیرند. یا مدیران باید مدیریت را بیاموزند، یا افراد متخصص را جایگزین کنند. سازمان‌ها با مدیریت علمی ثروتمندتر و موفق‌تر می‌شوند. نسل جوان هم باید صبر و پشتکار یاد بگیرد؛ موفقیت یک‌شبه به دست نمی‌آید.
در پایان، از دکتر محمد معین بنیانگذار شرکت «پارسیان تکنولوژی» بابت وقتی که در اختیار ما گذاشتند و صمیمانه تجربه‌های ارزشمندشان را با مخاطبان اقتصاد و فناوری در میان گذاشتند، صمیمانه سپاسگزاریم.
مرجان محمدتقی
