تحلیل تغییر دولت در سوریه در سال ۲۰۲۵ و نقش جولانی در این تحولات
محمدحسین الله وردی :دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل
سوریه از سال ۲۰۱۱ تاکنون شاهد بحران‌های عمیق سیاسی، اجتماعی و نظامی بوده است. با وجود تلاش‌های بین‌المللی برای برقراری صلح، بحران سوریه همچنان ادامه دارد. در این تحلیل، به بررسی سناریوی تغییر دولت در سوریه در سال ۲۰۲۵ و نقش جولانی در این تحولات می‌پردازیم.
جولانی و شروع فعالیت‌ها
ابومحمد الجولانی، رهبر گروه جبهه النصره (که بعداً به عنوان هیئت تحریر الشام شناخته شد)، از سال ۲۰۱۲ شروع به فعالیت کرد. این گروه در ابتدا به عنوان شاخه‌ای از القاعده در سوریه فعالیت می‌کرد و به سرعت به یکی از قدرتمندترین گروه‌های مخالف دولت بشار اسد تبدیل شد. جولانی با استفاده از نارضایتی‌های گسترده از دولت اسد و بهره‌گیری از حمایت‌های خارجی، توانست پایگاه‌های قدرتمندی در مناطق مختلف سوریه ایجاد کند.
نقش کشورهای خارجی
جولانی و گروهش از حمایت‌های مختلف کشورهای خارجی بهره‌بردند. برخی از این کشورها عبارتند از:
۱. ترکیه: ترکیه به عنوان یکی از مهم‌ترین حامیان گروه‌های مخالف دولت اسد، به جولانی و گروهش کمک‌های مالی و نظامی ارائه کرد. ترکیه همچنین اجازه داد تا این گروه‌ها از خاک خود برای حملات به سوریه استفاده کنند.
۲. قطر و عربستان سعودی: این کشورها نیز به عنوان حامیان مالی گروه‌های مخالف، به جولانی و گروهش کمک‌های قابل توجهی ارائه کردند. این کمک‌ها شامل تأمین سلاح، تجهیزات و پول نقد بود.
۳. ایالات متحده و کشورهای غربی: در مراحل اولیه بحران سوریه، ایالات متحده و برخی کشورهای غربی نیز به گروه‌های مخالف کمک‌هایی ارائه کردند، هرچند این کمک‌ها بیشتر به گروه‌های میانه‌رو اختصاص داشت.
سناریوی تغییر دولت در سال ۲۰۲۵
در این سناریو، فرض می‌شود که جولانی و گروهش با استفاده از حمایت‌های خارجی و بهره‌گیری از نارضایتی‌های داخلی، توانسته‌اند به تدریج کنترل مناطق بیشتری از سوریه را به دست بگیرند. در سال ۲۰۲۵، با تشدید بحران اقتصادی و اجتماعی در سوریه، جولانی توانسته است با بسیج نیروهای خود و همکاری با سایر گروه‌های مخالف، به پایتخت سوریه، دمشق، حمله کند و کنترل آن را به دست گیرد.
مراحل تغییر دولت
۱. تشکیل ائتلاف: جولانی با تشکیل ائتلافی از گروه‌های مخالف مختلف، توانسته است نیروهای خود را تقویت کند و به یک جبهه واحد تبدیل شود. ابومحمد الجولانی، رهبر گروه هیئت تحریر الشام (سابقاً جبهه النصره)، در طول جنگ داخلی سوریه با چندین گروه مخالف دولت بشار اسد ائتلاف تشکیل داده است. این ائتلاف‌ها عمدتاً با هدف تقویت قدرت نظامی، افزایش نفوذ سیاسی و ایجاد یک جبهه واحد برای مقابله با دولت اسد و سایر رقبای نظامی شکل گرفته‌اند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین ائتلاف‌های جولانی و دلایل تشکیل آنها می‌پردازیم:
۱. ائتلاف با گروه‌های اسلامگرا
جولانی به عنوان یک اسلامگرای سلفی، با گروه‌های اسلامگرای دیگر در سوریه ائتلاف تشکیل داده است. این گروه‌ها شامل:
- جیش الاسلام: یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های اسلامگرای مخالف دولت اسد که در غوطه شرقی فعالیت می‌کرد. این گروه با جبهه النصره همکاری‌های نظامی و سیاسی داشت.
- احرار الشام: یک گروه اسلامگرای دیگر که در مناطق شمالی سوریه فعال بود. این گروه نیز با جولانی در برخی عملیات‌ها همکاری می‌کرد.
دلایل ائتلاف:
- اشتراک ایدئولوژیک (اسلامگرایی سلفی).
- تقویت قدرت نظامی در برابر دولت اسد و نیروهای خارجی.
- ایجاد یک جبهه واحد برای مقابله با گروه‌های رقیب مانند داعش.
۲. ائتلاف با گروه‌های محلی
جولانی با گروه‌های محلی و قبیله‌ای در مناطق مختلف سوریه نیز ائتلاف تشکیل داده است. این گروه‌ها عمدتاً در مناطق روستایی و حاشیه‌ای فعالیت می‌کنند و از نفوذ محلی برخوردارند.
دلایل ائتلاف:
- استفاده از نفوذ محلی این گروه‌ها برای جذب نیرو و منابع.
- افزایش کنترل بر مناطق استراتژیک.
- کاهش مقاومت محلی در برابر حضور جبهه النصره.
۳. ائتلاف با گروه‌های کرد و اقلیت‌ها
در برخی موارد، جولانی با گروه‌های کرد و اقلیت‌های مذهبی در سوریه نیز همکاری کرده است. این همکاری‌ها عمدتاً موقت و بر پایه منافع مشترک بوده است.
دلایل ائتلاف:
- مقابله با دشمنان مشترک مانند داعش یا دولت اسد.
- استفاده از توان نظامی و اطلاعاتی این گروه‌ها.
- کاهش تنش‌های قومی و مذهبی در مناطق تحت کنترل.
۴. ائتلاف با گروه‌های بین‌المللی
جولانی با برخی گروه‌های بین‌المللی اسلامگرا نیز ارتباط داشته است. این گروه‌ها شامل شاخه‌های القاعده در دیگر کشورها و گروه‌های جهادی منطقه‌ای هستند.
دلایل ائتلاف:
- دریافت حمایت مالی، نظامی و لجستیکی.
- افزایش نفوذ بین‌المللی و جذب نیروهای خارجی.
- ایجاد یک شبکه جهانی برای مقابله با دشمنان مشترک.
۵. تشکیل هیئت تحریر الشام
در سال ۲۰۱۷، جولانی با ادغام چندین گروه اسلامگرا، هیئت تحریر الشام را تشکیل داد. این گروه شامل جبهه النصره و چندین گروه کوچک‌تر بود.
دلایل تشکیل هیئت تحریر الشام:
- ایجاد یک ساختار واحد برای افزایش کارایی نظامی و سیاسی.
- کاهش رقابت‌های داخلی بین گروه‌های اسلامگرا.
- افزایش مشروعیت در میان مردم محلی و جامعه بین‌المللی.
دلایل کلی تشکیل ائتلاف‌ها
۱. تقویت قدرت نظامی: جولانی با تشکیل ائتلاف‌ها توانست نیروهای خود را تقویت کند و در برابر دولت اسد و سایر رقبا مقاومت کند.
۲. افزایش نفوذ سیاسی: ائتلاف‌ها به جولانی کمک کردند تا نفوذ خود را در مناطق مختلف سوریه افزایش دهد.
۳. مقابله با دشمنان مشترک: ائتلاف‌ها به جولانی امکان داد تا در برابر دشمنان مشترک مانند داعش و دولت اسد بهتر عمل کند.
۴. جذب منابع و حمایت‌ها: با تشکیل ائتلاف‌ها، جولانی توانست از منابع مالی، نظامی و انسانی بیشتری بهره‌برداری کند.
چالش‌های ائتلاف‌ها
با وجود مزایای ائتلاف‌ها، جولانی با چالش‌هایی نیز مواجه بوده است:
- اختلافات ایدئولوژیک: برخی گروه‌ها با ایدئولوژی سلفی جولانی مخالف بودند.
- رقابت‌های داخلی: رقابت بر سر منابع و قدرت باعث تنش‌های داخلی می‌شد.
- فشارهای خارجی: کشورهایی مانند ترکیه و ایالات متحده گاهی اوقات به ائتلاف‌ها فشار وارد می‌کردند.
۲. حمله به دمشق: با استفاده از تاکتیک‌های نظامی پیشرفته و بهره‌گیری از اطلاعات دقیق، جولانی و نیروهایش توانسته‌اند به دمشق حمله کنند و کنترل آن را به دست گیرند.
۳. سقوط دولت بشار اسد: با سقوط دمشق، دولت بشار اسد به شدت تضعیف شده و در نهایت سقوط می‌کند. جولانی به عنوان رهبر جدید سوریه، بر مسند ریاست جمهوری می‌نشیند.
چالش‌های پیش‌رو
با این حال، جولانی و دولت جدید با چالش‌های بزرگی مواجه خواهند بود:
۱. مشروعیت بین‌المللی: دولت جدید ممکن است با چالش‌های جدی در زمینه مشروعیت بین‌المللی مواجه شود، به‌ویژه اگر کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی آن را به رسمیت نشناسند.
۲. بازسازی کشور: سوریه به شدت آسیب دیده و نیاز به بازسازی گسترده دارد. دولت جدید باید بتواند منابع مالی و انسانی لازم را برای این کار فراهم کند.
۳. تنش‌های داخلی: با وجود سقوط دولت بشار اسد، تنش‌های قومی و مذهبی در سوریه همچنان ادامه خواهد داشت. دولت جدید باید بتواند این تنش‌ها را مدیریت کند.
سخن آخر
در این سناریو، جولانی با استفاده از حمایت‌های خارجی و بهره‌گیری از نارضایتی‌های داخلی، توانسته است به تدریج کنترل سوریه را به دست گیرد و در سال ۲۰۲۵ بر مسند ریاست جمهوری بنشیند. با این حال، دولت جدید با چالش‌های بزرگی مواجه خواهد بود که نیاز به مدیریت دقیق و همکاری بین‌المللی دارد.
اقتصاد و فناوری