دکتر خلیل رضائی: رتبه ایران در داشتن ذخایر نفت و گاز در جهان رتبه چهارم و دوم دنیاست
اختصاصی- اقتصاد و فناوری دکتر خلیل رضائی دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه خوارزمی تهران گفت:
دکتر خلیل رضائی دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه خوارزمی تهران در نشستی که با محوریت “حکمرانی هوش مصنوعی در صنعت گردشگری ایران و جهان” در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد بیان داشت: رمز پایداری هر کشوری، شناخت موقعیت های متنوع تبدیل و تهدیدها به فرصت ها بوده است. در گردشگری معدنی نیز ظرفیت های بالای اشتغال و خلق سرمایه وجود دارد که مورد توجه اغلب کشورهای معدن خیز جهان قرار گرفته است و ممالک زیادی از این ظرفیت شناخته شده به عنوان راهی جدید برای کسب درآمد و معرفی جاذبه های خود جهت جذب توریست و سرمایه گذار بهره می برند.
ژئوتوریسم یا زمین‌گردشگری که از دو بخش ژئو(زمین) و توریسم (گردشگری)، شاخه‌ای از گردشگری است که تمرکز آن بر جاذبه‌های سطح زمین هستند که در اثر فرایندهای درونی یا بیرونی زمین، ایجاد و به علت ایجاد اشکال جالب و زیبا در سطح زمین، سبب جذب گردشگران به خود شده‌اند. باید توجه نمود که ژئوتوریسم با اکوتوریسم تفاوت دارد و ژئوتوریسم میراث طبیعی بی‌جان را مدنظر دارد، اما اکوتوریسم، میراث طبیعی جاندار است. ایران از نظر زمین شناسی و ژئوتوریسم دارای پتانسیل‌های فراوانی است. بصورتی که به عقیده برخی محققین ایران بهشت زمین شناسان دنیاست. رخنمونهای وسیع از پدیده های مهم زمین شناسی با قدمتی طولانی، منابع مهم نفت و گاز و مواد معدنی، مخاطرات محیطی فراوان و مناظر بسیار زیبای طبیعی از جمله دلایل این امر هستند. از سوی دیگر گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح مختلف اقصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی به حساب می‌آید که هدف آن حفظ منابع زمین گردشگری و توسعه این صنعت در مقاصد است.
چرا معدن، همگان می دانند که رتبه ایران در داشتن ذخایر نفت و گاز در جهان رتبه چهارم و دوم دنیاست. این امر با فعالیت بیش از ۱۰۰ ساله در امر اکتشاف و استخراج بدست آمده است. اما در مقابل رتبه جهانی ایران در بخش ذخایر معدنی مختلف بین پنجم تا هفتم متغیر است در حالیکه ما تنها ۸ درصد مساحت کشور را آنهم با عمقی بسیار ناچیز (متوسط عمق اکتشاف در حدود یک هفتاد و پنجم دنیا) را تحت اکتشاف معدنی قرار داده ایم. همچنین رویکردهای اخیر نظام بر تغییر ریل کشور از نفت به معدن و ورود سرمایه گذاران متعدد به بخش معادن صورت گرفته است. لذا در آینده ای بسیار نزدیک بطور روزافزونی از معدن و معدنکاری و فراوری و تمامی امور وابسته به آن خواهیم شنید.
از دیدگاه گردشگری، در بسیار مناطق جهان معادن روباز پس از اتمام منابعشان و متروکه شدن، رهاشده‌اند و به استخرها و دریاچه‌هایی مصنوعی تبدیل شده‌اند. این معادن می‌توانند به خودی خود جایگاهی برای فعالیت اقتصادی و گردشگری باشند و به موزه معدن تبدیل شوند. بازدید از این نوع معادن در شاخه‌ای از گردشگری به نام “ژئوتوریسم معدنی در جهان” قرار می‌گیرد. توسعه ژئوتوریسم معدنی می‌تواند فعالیتی مهیج، اثربخش و بهترین فرصت برای اشتغالزایی و درآمدزایی در کشور باشد. کسب درآمد پایدار از طریق ژئوتوریسم معدنی در بسیاری از کشورهای دنیا بطور روزافزونی گسترش یافته است. بازدید گردشگران از ناشناخته‌هایی از دل زمین، کانی‌ها و سنگ‌های گرانبها، فعالیت‌های معدنکاران و مشاهده چشم‌انداز زیبای معادن، ماشین آلات غول آسای معدنی، کانی‌سازی در محل رگه‌ها و شکستگی‌ها و سنگواره‌های موجود در دیواره معادن، رنگ‌های متنوع کانی‌ها و بلورها و رسوبات در معدن به ویژه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و جواهرالات، تالارهای مارپیچ (بزرگ و کوچک) و تونل‌های دنباله‌دار حاوی رگه‌های متنوع از مواد معدنی، گسل‌ها، چین‌خوردگی‌ها، درز‌ها، همچنین دیگر پدیده‌های زیبا و دیدنی زمین‌شناختی در معادن بسیار جذاب خواهد بود.
همچنین آشنایی با روش‌های معدنکاری و تاریخچه معدنکاری هر منطقه در زمان حال و از گذشته‌های دور، تجهیزات معدنکاری، فعالیت‌های روزانه معدن و روش‌های استخراج، فرآیند کارخانه های فرآوری نیز می تواند در جذب مردم و بویژه سرمایه گذاران داخلی و خارجی مفید باشد. لذا لازم است با تغییر کاربری معادن بعد از اتمام دوره استخراج و تبدیل آنها به سایت موزه‌های معدنی یا پارک‌های معدنکاری، تصویب قوانین و طرحهای نگهداری و تجهیز معدن برای گردشگری این مسیر را هموار نمود.
در کل معادن متعدد در ایران از جمله معادن متروکه و معادن فعال مس، طلا، آهن، سرب و روی در صورت بهره‌برداری اصولی در راستای ترویج این‌گونه از گردشگری، می‌توانند به مناطق ارزشمندی برای بازدید گردشگران تبدیل شوند. در این خصوص به عنوان نمونه می‌توان علاوه بر کویرگردی و بیابانگردی، تالاب ها، سواحل کشور، ژئوسایت ها و ژئوپارکهای مختلف، رخنمونهای سنگی، لایه های فسیل دار، از معادن دارای پتانسیل گردشگری بالا از جمله معدن پتاس‌خور و بیابانک در استان اصفهان، معادن بزرگی نظیر گلگهر، مس رفسنجان، چادرملو، معدن فیروزه نیشابور، معادن متروکه و جذاب ذغالسنگ البرز مرکزی، معادن سرب و روی در نخلک انارک و معدن سرب و روی انگوران استان زنجان، معدن طلای ساریگونی، معدن آهن گلالی و معدن پوکه قروه، کانسار طلای کرویان سقز و معدن باریت شاهنشین مریوان را نام برد.
مرجان محمدتقی/ اقتصاد و فناوری